De komst van Joachim Stiller - Hubert Lampo

De komst van Joachim Stiller

Algemene informatie

Auteur: Hubert Lampo

Titel: De komst van Joachim Stiller

Plaats van uitgave: Amsterdam

Jaar van uitgave: 1987 (34^e druk)

Jaar van eerste uitgave: 1960

Aantal pagina’s: 181

Genre: Psychologische roman

Samenvatting

Dit boek geeft een zakelijk verslag van hetgeen de ik-figuur, de zevendertigjarige vrijgezel Freek Groenevelt, overkomt. Reeds in het eerste hoofdstuk blijkt een alledaagse bezigheid - het openbreken van een straat - een geheimzinnige aangelegenheid te zijn. Groenevelt schrijft er een stukje over in de "Scheldebode" en komt daardoor in contact met Keldermans, de wethouder van Publieke Werken. Deze onthult dat er dingen gebeuren die hem angstig maken. Groenevelt begrijpt er niets van en gaat ontsteld weg. 
Hij ontvangt een brief, die ruim anderhalf jaar vóór zijn geboorte is gepost. De schrijver, Joachim Stiller, kondigt gebeurtenissen aan "welke naar uw oordeel niet aan de algemeen gangbare logica beantwoorden". Ook Keldermans krijgt brieven van Stiller, evenals Simone Marijnissen, een wiskundelerares, die verbonden is aan het letterkundige tijdschrift Atomium.

Er ontstaat een verhouding tussen Simone en Groenevelt, waarbij de mysterieuze Joachim Stiller een aloverheersende rol speelt. De beide gelieven ontvangen op allerlei wijzen tekens van deze bovennatuurlijke figuur. In het antiquariaat van Geert Molijn koopt Groenevelt een zestiende-eeuws boek, getiteld "De Apocalyps, zijnde het Visioen van Johannes op Patmen. Uytgelegt ende verklaert door Joachim Stiller, Meester in de Theologie tot Augsburg". ‘s Morgens vroeg wordt Simone opgebeld door iemand die zich Joachim Stiller noemt. Ze doet Freek hierover verslag : "Wat hij me vertelde, (...) kwam hierop neer, dat het niet dapper van me was geweest, jou verleden nacht aan je lot over te laten, dat jij je verschrikkelijk eenzaam en verdrietig voelde, dat wij nooit een mens aan de eenzaamheid mogen prijs geven en dat ik me zelf geen zand in de ogen hoefde te strooien". Freek en Simone brengen een bezoek aan de paleograaf professor Schoenmakers, die verklaart dat de brief die Freek van Joachim Stiller heeft gekregen, inderdaad 38 jaar oud is. Als ze op een nacht samen zijn op de kamer van Freek, begint plotseling het carillon van de kathedraal te spelen. Het geluid is zeer sterk en een onwezenlijk blauw licht hangt over de daken. Voor niemand anders in de hele stad, behalve voor Keldermans, zijn deze verschijnselen waarneembaar. De kunsthandelaar Wiebrand Zijlstra ("de ondernemende") heeft het in zijn hoofd gezet de arme Siegfried te pousseren tot gevierd kunstenaar (om er zelf flink aan te verdienen). Hij heeft Siegfrieds talent ontdekt op de wanden van een openbaar urinoir. Siegfried is "doofstom, tevens volkomen idioot (...) en aan een beetje epilepsie schijnt hij ook te laboreren". Als Siegfried op een cocktailparty wordt "geshowd", ontsnapt hij. Hij klimt het dak op en stort te pletter op het betonnen laadperron voor het gebouw. Vlak voor hij sterft, stamelt deze doofstomme nog : "Stiller... Zeg aan Sti...". Het wordt Groenevelt langzamerhand onbehaaglijk te moede, vooral als hij ook nog een affiche ziet van "Circus Stiller". Samen met Simone bezoekt hij een voorstelling van het circus; hij krijgt een fractie van een seconde contact met de zwarte harlekijn. Hij raakt overspannen en gaat naar een psychiater. Hij ondergaat een chemici-analyse waarbij hij vertelt dat hij jaren geleden getuige is geweest van een raketaanval op Antwerpen. Een Amerikaanse soldaat werd getroffen en Groenevelt was getuige van zijn sterven. Nu herinnert hij zich dat de soldaat Joachim Stiller heette. Intussen is gebleken dat Simone zwanger is. Per brief kondigt Joachim Stiller zijn komst aan; hij zal bij het Zuiderstation verschijnen. Groenevelt, Simone, Molijn en Keldermans gaan erheen. Stiller - Groenevelt herkent in hem de Amerikaanse soldaat - komt uit het station en wordt door een legervoertuig doodgereden. De politie kan hem niet identificeren. Hij wordt opgebaard; drie dagen later is zijn lijk verdwenen. Met de komst van Joachim Stiller verandert veel in het leven van de hoofdfiguren. 

Verwerkingsvragen

Kenmerken van het Magisch Realisme

Het magisch realisme, zoals de naam al doet vermoeden, kenmerkt zich door realistische gebeurtenissen verweven met ‘bovennatuurlijke aspecten’. Op het eerste gezicht lijken verhalen uit deze stroming  gewoon normaal, totdat er een gebeurtenis plaatsvindt die vervreemdend werkt. De werkelijkheid wordt verbonden met een hogere werkelijkheid. Hierdoor ontstaan als het ware hallucinerende beelden of droomeffecten

Daarnaast spelen in het Magisch Realisme de geschiedenis, menselijke hartstochten en dood een grote rol

Vergelijking met het boek

-          
Het boek staat vol met magische aspecten. Aan het begin van het boek krijgt Freek een brief van Joachim Stiller. Als hij op het postzegel kijkt, ziet hij dat die in 1919 is verstuurd, ruim anderhalf jaar voor de geboorte van Freek. In de brief schrijft Stiller over het artikel dat Freek geschreven heeft betreffende het opbreken van de Kloosterstraat. Stiller heeft de brief dus geruime tijd voor het verschijnen van het artikel in de krant geschreven.

Op een bepaalde morgen als Freek nietsvermoedend uit zijn favoriete tabakszaak loopt, wordt hij tegengehouden door een verstrooid overkomende man, die hem vertelt dat de dood niet lang meer op zich zal laten wachten. Freek neemt de man niet serieus en loopt na een kort gesprek verder. Een paar dagen later als Freek samen met Simone door de stad loopt, ziet hij onderweg een plakkaat met de naam Stiller daarop. Later blijkt dit een affiche te zijn voor een circus. Om zichzelf ervan te overtuigen dat dit affiche niets te betekenen heeft, besluiten Freek en Simone de circusvoorstelling te bezoeken. Aan het einde van de voorstelling wordt er een act opgevoerd met een harlekijn, een soort voorloper van een hedendaagse clown. Dan gebeurt er het volgende:

Toen hij vlakbij kwam, kruiste zijn blik de mijne. Voor de eerste maal sedert het begin van zijn nummer, verried zijn wit gelaat een zweem van emotie en er flitste een vraag door zijn wonderlijk zachte, haast vrouwelijke ogen. Een fractie van een seconde staarden wij elkaar aan, ademloos en verbijsterd naar het mij voorkwam, alsof wij elkaar herkenden. In die korte tijd doortrilde mij met onuitsprekelijke intensiteit het gevoel, dat hij een zwarte engel des doods was, op het punt mijn hand in de zijne te nemen en met mij een eindeloos verre en toch nabije wereld te betreden, waar alle angsten en alle problemen van mij zouden afvallen als de bladeren van een boom in het najaar. Instinctief drukte ik Simone’s arm steviger onder de mijne. Doch zij was zich niet bewust van de vreemde dronkenschap, die zich van mij meester maakte en bleef aanhouden, terwijl de Harlekijn zijn half dansende, half zwevende opwaartse tocht door het publiek voortzette, tot hij de geliefde in beide armen tilde en, door middel van een precies op dat ogenblik toegeworpen trapeze, met haar in de thans volstrekte duisternis onder de nok van de tent verdween. Ik legde nog slechts een verstrooide belangstelling voor het overblijvende deel van het programma aan de dag. Ik voelde mij er instinctief zeker van, dat de Harlekijn dezelfde man was, die mij aangesproken had op de morgen van de zonsverduistering en die ik zo lichtzinnig had afgescheept. Of had ik opnieuw de controle over mijn zenuwen verloren?

De scene met de Harlekijn wordt zo realistisch beschreven, dat je als lezer eigenlijk niet twijfelt aan Freeks geestelijke gesteldheid. Als later blijkt dat Freek denkt dat de Harlekijn dezelfde persoon is als de man die hij een paar dagen eerder is tegengekomen, is het duidelijk dat er iets niet klopt. Deze vreemde gebeurtenis is kenmerkend voor het magisch realisme.

Ook de dood komt meerdere malen voor in dit boek. Joachim Stiller overlijdt namelijk twee keer. De eerste keer sterft hij in het bijzijn van Freek als de tram ontploft. Daarnaast wordt hij aan het einde van het boek overreden door een legertruck. Maar de dood komt nog op een ander moment in het boek voor. Freek en Simone bezoeken een cocktail party van één van Freeks kennissen, Wiebrand Zijlstra, een kunsthandelaar. Het feestje is ter ere van een nieuwe talent, dat hij heeft gevonden. Het graffitomannetje, zoals Freek hem ook wel noemt, schiet midden op het feestje op Zijlstra, waarna ze een in een gevecht raken. Uiteindelijk probeert het graffitomannetje te vluchten en valt van het dak naar beneden, waarna hij sterft.Ook menselijke hartstochten vormen een belangrijk aspect. Ten eerste omdat Freek en Simone in korte tijd een hartstochtelijke relatie ontwikkelen. Simone verlaat haar verloofde en trekt bij Freek in. Ten tweede zijn de gevoelens van vooral Freek erg vormend voor het verhaal. Zijn angst voor Joachim Stiller wordt beschreven en zoals te lezen in bovenstaande passage, twijfelt Freek af en toe zelfs over zijn eigen psychische gesteldheid. Hoewel geschiedenis een niet heel grote rol speelt in dit boek, is ‘De komst van Joachim          Stiller’ zonder twijfel een goed voorbeeld van het Magisch Realisme. Het belangrijkste kenmerk van deze literaire stroming is namelijk  de bovennatuurlijke verschijnselen, eigenschappen en gebeurtenissen in de verhalen. Zoals hierboven beschreven zitten deze er zeker in. Er gebeuren veel onverklaarbare dingen, die op een zeer realistische manier beschreven zijn. Ook de dood en menselijke harsttochten zijn veel te vinden in dit boek. Niet voor niets wordt Hubert Lampo dus de bekendste exponent van het Magisch realisme genoemd.

Bronnen

http://www.boekverslag.nl/Verslag/De+komst+van+Joachim+Stiller/

http://nl.wikipedia.org/wiki/Magisch_realisme

Een schitterend gebrek - Arthur Japin

Een schitterend gebrek

Algemene informatie

Auteur: Arthur Japin

Titel: Een schitterend gebrek

Plaats van uitgave: Amsterdam

Jaar van uitgave: 2006 (24^e druk)

Jaar van eerste uitgave: 2003

Aantal pagina’s: 235

Genre: Historische roman/ Psychologische roman

Samenvatting

Lucia wordt geboren in 1728 in het prachtige Pasiano. Haar moeder en vader zijn daar bediende van een gravin en Lucia heeft een heel onbezorgde jeugd. Eigenlijk gebeurt er nooit zo heel veel en Lucia lijdt een rustig leventje. Dit is natuurlijk tot op een bepaald moment. Voor de bruiloft van de dochter van de gravin in 1742 (Lucia is nu dus 14) komen als gasten vanuit Venetië onder anderen de broers Francesco en Giacomo Casanova, twee jongens uit hogere kringen. Lucia heeft vanaf het eerste moment dat ze Giacomo ziet al een oogje op hem en uiteindelijk ontbloeit tussen Lucia en Giacomo voor beiden hun Grote Liefde. Giacomo moet echter voor een tijdje weg en hij laat Lucia alleen achter in Pasiano. Ze beloven elkaar trouw en leggen hun toekomstplannen vast. Ze besluiten zich over een halfjaar te verloven en uiteindelijk een paar maanden later te trouwen.

Na Giacomo’s vertrek krijgt Lucia een Franse huisonderwijzer om haar voor te bereiden op haar omgang met de hogere kringen. Lucia verbaast iedereen met haar pienterheid en verbluffende ijver. Ze vordert snel en hoe meer ze leert, hoe ijveriger ze wordt. Ook de gravin is blij verrast, maar waarschuwt Lucia wel voor het leven in de Venetiaanse hogere klasse. Ze zegt dat alles er om uiterlijk en voorkomen gaat. Als je er wat dat betreft niet bij hoort, dan ben je helemaal niets en wordt je met de nek aangekeken.
Dan gebeurt er iets dat Lucia’s rustige leventje kompleet op z’n kop zet. Niet lang voordat Giacomo terugkeert, slaat het noodlot toe. De huisonderwijzer van Lucia krijgt de pokken en sterft ondanks de goede zorgen van Lucia. Helaas heeft ze niet al te goed uitgekeken met de hygiëne en is zelf ook besmet geraakt. Lucia weet van te voren wat er gaat gebeuren en laat zich aan armen en benen aan bed vastbinden. Zo voorkomt ze dat ze de jeukende bulten openkrabt. Haar voorbereidingen werken redelijk, alleen haar gezicht heeft het moeten ontgelden. Als ze later in de spiegel kijkt ziet ze dat haar gezicht helemaal onder de littekens zit. Het stort haar in een hevige tweestrijd: moet ze wegvluchten van Pasiano om zo de carrière van haar geliefde te redden (ze moest namelijk denken aan waar de gravin haar voor gewaarschuwd had) of moet ze wachten tot Giacomo terug komt en hem laten oordelen? Uiteindelijk kiest ze voor het eerste. Ze gaat er vandoor en laat haar moeder een verhaal ophangen dat ze er met één van knechten vandoor is gegaan. Wat ze niet beseft is dat haar “verraad” Giacomo’s wereldbeeld verbitterd waardoor hij nooit meer lief zal hebben zoals hij van haar heeft gehouden.
Voor Lucia begint nu een zwerftocht door Italië. Ze wil een nieuwe levensweg inslaan en voortaan noemt ze zich Galathee de Pompignac. Tijdens haar werk bij een familie in Bologna ontmoet ze Zelide, een Franse gravin, die zich opwerpt als Galathees beschermvrouw. Zelide vertegenwoordigt de opkomende Romantiek en bepleit sterk te vertrouwen op de intuïtie in plaats van op het verstand, iets heel anders dan Galathee van haar leermeester heeft geleerd. Met Zelide trekt Galathee als haar secretaris verder op. Galathee trekt in bij Zelide in haar kasteel in Vincennes, dichtbij Parijs. Voor Galathees karaktervorming zijn dit heel belangrijke jaren. Ze leert erg veel van Zelide. Helaas wordt ook Zelide ernstig ziek en overlijdt. Galathee besluit ditmaal naar het Noorden te reizen. Ze wil graag naar Amsterdam omdat ze heeft gehoord dat het een tolerante stad is. Ze hoopt hierdoor minder op haar littekens aangekeken te worden.
Eenmaal in Amsterdam aangekomen gaat het helaas anders dan gepland. Door de economische achteruitgang en door haar verminkte uiterlijk lukt het Galathee niet een baan te vinden in Amsterdam. Zo belandt ze ten slotte in een bordeel. Het is een hard bestaan. Door haar verminkte gezicht is ze vaak gedwongen klanten van het laagste allooi tegen een minimaal tarief te accepteren. Even komt er een lichtpuntje in deze harde tijd te komen wanneer een welgestelde en aardige jood haar als privé-prostituee in zijn appartement onderbrengt. Galathee wist echter niet dat seks tussen joden en niet-joden bij de wet verboden is in Amsterdam. De twee worden betrapt en door de politie van hun bed gelicht. Galathee komt voor straf twee jaar in het spinhuis terecht. Een afschuwelijk verblijf. De prostituees worden er in kooien tentoongesteld terwijl zij moeten spinnen als taakstraf. Tegen een bescheiden entree mag het publiek hen naar hartelust uitschelden en beledigen. Gelukkig weet ze zich ook door deze harde tijd heen te slaan. Ze zit haar tijd uit en gaat daarna weer terug de prostitutie in. Haar leven neemt nu eindelijk een gunstiger wending als ze haar werk gesluierd gaat doen. Deze geheimzinnige uitstraling heeft een positief effect op de klandizie, die dan ook sterk stijgt. Galathee krijgt zelfs een heel comfortabel leven wanneer ze een aantal vaste klanten onder de Amsterdamse bovenklasse krijgt. Een van deze mannen stelt haar tijdens een uitje een Frans sprekende gast voor: le Chevalier de Seingalt. Zij herkent in hem vrijwel meteen haar vroegere geliefde Giacomo. Maar door haar sluier en haar andere naam merkt Giacomo totaal niet dat het zijn jeugdliefde is die nu voor hem staat. Wel maakt hij haar het hof en er groeit een intensief contact tussen de twee. Ze voeren intrigerende gesprekken, onder andere over trouw en ontrouw van vrouwen en mannen. Deze gesprekken balanceren telkens op de rand tussen onthulling en geheimhouding. Galathee kan het niet aan te vertellen wie ze is en zelfs als de twee het bed induiken houdt ze haar sluier om. Iets later vertrekt Giacomo uit Amsterdam voor zaken. Als hij al in de koets zit verspreekt Galathee zich en laat de naam van Lucia vallen, die Giacomo nooit genoemd heeft. Giacomo is natuurlijk verbijsterd. Hij gaat zo snel als zijn werk het toelaat naar Amsterdam terug en vraagt Galathee om opheldering. Ze redt zich uit de situatie door hem per brief te melden, dat zij deze Lucia toevallig heeft leren kennen en dat die op bepaalde avonden in een bordeel te vinden is. Verder vertelt ze hem dat ze dringend de stad uit moet en hem in Amsterdam waarschijnlijk niet meer zal ontmoeten. Intussen gaat Galathee ongesluierd op de afgesproken tijd in het bordeel staan. Giacomo gaat naar de aangegeven plaats en treft daar de verlepte en mismaakte Lucia aan. Hij is geschokt. Giacomo praat even met haar en beseft dan dat hij haar vroeger groot onrecht heeft aangedaan door haar te verlaten. Aan Galathee stuurt hij een brief met geld om haar te bedanken en een verslag van zijn bevindingen.Galathee blijkt intussen zwanger te zijn. Van wie is niet goed vast te stellen, maar vermoedelijk is het het kind van Giacomo. Het geld dat Giacomo haar had toegestuurd gebruikt Galathee voor een overtocht per boot naar Amerika. Dit doet ze samen met een van haar vaste klanten, een twintig jaar oudere Amerikaanse handelsman.Uit het nawoord blijkt dat Galathee in Amerika met hem getrouwd is en dat ze samen drie kinderen hebben gekregen. Galathee overleefde haar man dertig jaar en overleed in 1802, 74 jaar oud.

Verwachtingen

In de 4^de klas hebben we met Nederlands een paar bladzijdes van dit boek doorgenomen. Het verhaal sprak me meteen erg aan en heeft daardoor altijd op mijn nog-te-lezen-lijstje gestaan. Mijn verwachtingen waren dus hoog. Het leek me een erg mooi en ook wel ontroerend boek

Thema

Het thema van een Schitterend Gebrek is overduidelijk de liefde. Japin beschrijft de liefde tussen Giacomo en Lucia en hoe die eigenlijk altijd is blijven bestaan, zelf als ze niet bij elkaar zijn.

Motieven

Sluier/jezelf bedekken: Een tijd na Lucia’s verminking begint ze een sluier te dragen. Dit ervaart ze niet als een beperking, maar juist als een vrijheid.

‘’Door mij op die manier in te perken, ervoer ik een vrijheid die ik mij alleen uit mijn vroegste jeugd herinnerde. Sinsdien leef ik als herboren. Zolang ik door anderen niet gezien word, bekijk ik ook mijzelf niet meer. Verlost van het beeld dat ik van mezelf heb, kan ik mij weer zonder gevaar in de wereld begeven, zoals een kind onder de grote mensen.’’

Dood: Een ander motief in Een schitterend gebrek is de dood. In de loop van het verhaal vertelt Lucia over een zeeman die zodra hij weer aan wal komt, bij haar ‘van het leven komt proeven’. Deze matroos vertelt Lucia hoe hij eens bij zwaar weer in het water terecht kwam en hoe hij na een tijd, toen hij haaien zag naderen, de moed opgaf. Dit gaf hem op een of andere manier een enorme rust. Lucia vertelt na dit fragment dat ze dit volkomen begrijpt en ze haalt dit gevoel later in het verhaal opnieuw aan.

Gevoel vs verstand: Het verhaal speelt zich af in De Verlichting. In deze begon men steeds meer waarde te hechten aan het verstand en steeds minder aan het gevoel. De ‘strijd’ tussen deze twee komt meerdere malen naar voren in het boek. Lucia wordt als het ware vaak heen en weer geslingerd. Als ze het besluit neemt Giacomo te verlaten, laat ze zich leiden door het verstand. En ook wanneer ze Giacomo voor de tweede keer tegenkomt, kiest ze voor de rede. Ze besluit hem niet te vertellen wie ze werkelijk is. Zélide probeert haar echter in te laten zien dat gevoel en intuïtie minstens zo belangrijk zijn en dat veel mensen te veel waarde hechten aan de rede.

Beoordeling

Schrijfstijl

Het verhaal is erg mooi geschreven. Het taalgebruik is niet lastig en de zinnen niet lang, wat de leesbaarheid van dit boek verhoogt. De schrijver gebruikt een aantal woorden, waardoor je echt in de tijd wordt meegetrokken. Vooral Lucias jeugd heeft de schrijver erg mooi weergegeven. Het lijkt haast sprookjesachtig:

‘’Ik herinner mij geen grenzen. Pasiano, het landgoed waarop ik werd geboren, strekte zich zover je kon kijken uit over de heuvels. De deuren stonden altijd open. Ik mocht alle kanten op. Uren kon ik lopen zonder te hoeven verlaten wat mij vertrouwd was. Mijn ouders maakten zich dan ook geen zorgen. ’S Ochtends, als ik een vogel achternazat of een vlinder, konden zij mij met een gerust hart uit het zicht laten verdwijnen, want tegen de middag lokten de geuren die zich vanuit de keukens over de  velden verspreidden, mij toch altijd wel naar huis. Vroeg raakte ik bevriend met de paarden in de wei, en na verloop van tijd lieten zij toe dat ik hen bereed naar de natuur, met mijn hielen in hun flank en houvast aan hun manen.’’

Tijd

Het verhaal speelt zich af in de 18^e eeuw, een groot deel zo rond 1750. Deze tijd is erg van belang voor dit boek. De 18^e eeuw is namelijk de tijd van De Verlichting. In deze tijd werd de rede steeds belangrijker. Het gevoel kwam op de tweede plek te staan. De botsing tussen rede en gevoel wordt vaak in dit boek aangehaald, zoals ik al heb behandeld bij de motieven van dit boek.

Het boek is niet chronologisch. Vooral op het begin wordt er vaak afgewisseld tussen het heden en het verleden. Het boek begint in Amsterdam. Lucia vertelt hoe ze monsieur de Seingalt ontmoet. Hierna ‘springt’ Japin over op het beschrijven van de jeugd van Lucia, de eerste ontmoeting met Giacomo en het ontstaan van hun liefde voor elkaar.  Tussendoor wordt de lezer ook nog mee teruggenomen naar het heden in Amsterdam.

Vertelperspectief

Het perspectief dat de schrijver gebruikt is het ik-perspectief. De verteller is Lucia, die zichzelf later Galathée noemt. Door het gebruik van dit perspectief bereikt de schrijver een bepaald medeleven bij de lezer. Doordat je als lezer alle gedachten, ideeën en gevoelens van Lucia meekrijgt, kun je je een stuk beter in haar verplaatsen en in de nogal rationele keuze die ze maakt, namelijk Giacomo verlaten en zelf de weide wereld intrekken. Ook maakt dit vertelperspectief het de schrijver mogelijk bepaalde filosofische ideeën van Lucia met de lezer te delen.

Eindoordeel

Een Schitterend Gebrek is het mooiste boek dat ik tot nu toe voor mijn literatuurlijst van Nederlands heb gelezen. Vooral de verhaallijn sprak me erg aan. Het is totaal niet cliché. Ik had bijvoorbeeld verwacht dat het toch nog wel een vrolijke afloop zou hebben. Dit is echter niet het geval. Lucia besluit Giacomo niet de waarheid te vertellen en haar ware identiteit verborgen te houden. Deze treurige afloop vind ik echt een pluspunt. Hoewel de verhaallijn erg mooi is, vond ik de gebeurtenissen af en toe onrealistisch. Bij hun ontmoeting in Amsterdam herkent Giacomo Lucia bijvoorbeeld niet. Ik kan me niet voorstellend dat dit in het echt ook gebeurd zou zijn.

Een ander goed punt van dit boek is het perspectief. Doordat de schrijver in de huid kruipt van Lucia, krijg je als lezer begrip en zelfs respect voor haar en de keuzes die ze heeft gemaakt. Ook al is ze verminkt, ze blijft doorgaan en laat zich niet leiden door wat mensen van haar vinden.

Het beste is de manier waarop de schrijver het verhaal heeft weergegeven. Er zijn eigenlijk twee verhaallijnen: Lucia in het heden en Lucia in het verleden. Om Lucia in het heden te kunnen snappen moet je eerst meer hebben gelezen over haar verleden. Het verhaal begint met Lucia in het heden. Voor de lezer is het nog erg onduidelijk waar het verhaal nou precies over gaat. Je wilt meer weten over wat haar naar Amsterdam heeft gebracht en wat ze allemaal heeft meegemaakt. Door middel van flashbacks naar Lucia’s gelukkige jeugd op Pasiano krijgt te lezer steeds meer inzicht in haar persoonlijkheid. Door deze afwisseling wordt er een bepaalde spanning opgebouwd. Als de schrijver weer ‘overstapte’ op het heden vond ik dat erg jammer. Ik wilde juist meer weten van haar jeugd en wat ze allemaal had meegemaakt. Hierdoor lees je het boek in ‘één ruk’ uit.

Kortom: een erg bijzonder en mooi boek. Ik zou het iedereen aanraden om te lezen.

Bronnen

http://nl.wikipedia.org/wiki/Een_schitterend_gebrek

http://www.8weekly.nl/artikel/849/arthur-japin-een-schitterend-gebrek-de-vlinders-en-het-verstand.html

http://tamarapaas.webs.com/Een%20Schitterend%20Gebrek.pdf

De Zaak 40/61- Harry Mulisch

De zaak 40/61

Algemene informatie

Auteur: Harry Mulisch

Titel: De zaak 40/61

Plaats van uitgave: Amsterdam

Jaar van uitgave: 1990 (14^e druk)

Jaar van eerste uitgave: 1962

Aantal pagina’s: 194

Genre: reportage

Samenvatting

Het boek/ de reportage gaat over het proces tegen Adolf Eichmann in 1961. Harry Mulisch woont het proces bij en vertelt over zijn ervaringen. In het boek gaat Mulisch op zoek naar de persoon Eichmann, Mulisch verdiept zich in wie Eichmann is en minder in wat hij eigenlijk gedaan heeft. Hij construeert dat Eichmann iemand is met een bijzondere persoonlijkheid. Hij is een machine die in het systeem van de nazi-structuur slechts blindelings opdrachten uitvoerde. Eichmann beroept zich dan ook telkens op het “Befehl ist Befehl”. Eichmann wordt ter dood veroordeeld en opgehangen.
Mulisch wisselt zijn verslag over het proces af met beschrijvingen van bezoeken aan historische plaatsen in Duitsland zoals Eichmann’s werkplek, het landgoed Wannsee waar het besluit werd genomen over de vernietiging van de Joden. Daarnaast geeft hij nog in een viertal hoofdstukken persoonlijke beschouwingen over de gezags- en hiërarchie structuur van de nazi-top en over de motieven van met name Hitler om het jodendom te willen uitroeien.

Verwachtingen

Via de site lezenvoordelijst.nl ben ik op het idee gekomen dit boek te gaan lezen. Ik had nauwelijks een idee waar het boek over ging. Verwachtingen had ik hierdoor nauwelijks.

Thema

Het thema van dit boek is : Mulisch’ zoektocht naar de beweegredenen van Eichmann om deel te nemen aan Hitlers plan, om alle joden volledig uit te roeien

Motieven

Jodenvervolging: Een van de motieven in dit boek is de Jodenvervolging. Mulisch gaat op zoek naar de redenen voor de Nazi’s om de joden uit te roeien. Ook beschrijft hij in diverse stukken hoe deze Endlösung der Judenfrage uitgevoerd werd.

Machine vs mens: Een ander element dat vaak in het boek aan bod komt is het vergelijken van bepaalde mensen met machines. Mulisch beschouwt Eichmann meer als een machine dan een mens, omdat deze bevelen zonder vragen uitvoerde en zich altijd hield aan de regels die hem werden opgelegd.

Schuldvraag: De schrijver stelt de volgende vraag vaak ter discussie: in hoeverre is Eichmann schuldig en kunnen zijn daden hem aangerekend worden? Ook behandelt hij de vraag of Eichmann slechter is dan Hitler en Himmler.

Beoordeling

Schrijfstijl

‘De zaak 40/61’ is het moeilijkste boek dat ik tot nu toe voor mijn Nederlandse literatuurlijst heb gelezen. Niet alleen de schrijfstijl en de zinnen zijn van hoog niveau, maar ook de filosofie maakt het een lastig te lezen boek. Naarmate ik vorderde in het boek, merkte ik dat Mulisch veel kennis heeft over diverse onderwerpen, niet alleen over de Tweede Wereldoorlog, maar ook over andere historische gebeurtenissen/ tijdperken en over filosofische ideeën. Hij gebruikt vaak bepaalde definities/begrippen die voor  mij onbekend waren en het nog lastiger maakten om zijn ideeën te begrijpen.

‘’Als wij morgen allemaal kommunist of ondernemer worden, bestaat de dreiging onverminderd voort – tot aan het einde der tijden. Want de tegenstelling tussen onszelf en onszelf bestaat voort. En mijn mathematische gevoel zegt mij dan, dat iedere mogelijkheid op een dag verwerkelijkt zal worden, zij het morgen, zij het over duizend jaar; ook Adam en Eva moesten, de oneindige tijdsruimte in aanmerking genomen, met mathematische zekerheid op een dag van de Boom der Kennis eten, - de slang was de tijd.’’ ( bladzijde 184)

Ruimte

Een groot deel van dit boek speelt zich eigenlijk nergens af, behalve in het hoofd van de schrijver, Harry Mulisch. Dit komt omdat dit boek grotendeels bestaat uit inzichten en gedachten en niet uit gebeurtenissen. Het verhaal begint bijvoorbeeld met een schets van Eichmann en zijn levensloop. Dit speelt zich eigenlijk niet in een specifieke ruimte af.  De eerste ‘ruimte’ die we tegenkomen is Jeruzalem, waar het proces tegen Eichmann plaatsvindt. Een ander deel vindt plaats in Duitsland, in Berlijn en aan het eind van het boek ook in Polen, in de concentratiekampen Auschwitz en Birkenau.

Vertelperspectief

Een belangrijk aspect van dit boek is dat het non-fictie is. Harry Mulisch schrijft dit boek vanuit zijn eigen ervaringen en gedachten. Dit doet hij onder andere door het gebruik van een dagboek.  Het gebruikte vertelperspectief is het ik-perspectief. Toch vind ik het lastig om een specifiek vertelperspectief aan dit boek te koppelen. De levensloop van Eichmann bijvoorbeeld, die Mulisch aan het begin van het boek behandelt, bestaat uit feiten. Het is een biografie. Een biografie kan uitsluitend in de derde persoon geschreven zijn. Naar mijn mening hoort bij dit gedeelte en bij diverse andere gedeelten in het boek geen vertelperspectief.

Eindoordeel

Het eerste woord dat in mij opkomt als ik dit boek moet omschrijven is : lastig. De schrijfstijl is erg moeilijk en ook de gedachten en ideeën die de schrijver heeft, waren soms moeilijk te volgen. Het begin van het boek is wel goed te lezen. Daar beschrijft hij de persoon Eichmann en lees je zijn dagboek, waarin hij zijn ervaringen beschrijft omtrent het proces. Erg bijzonder vond ik de drie foto’s van Eichmann, die Mulisch aan het begin van het boek heeft geplaatst. De eerste is eigenlijk een pasfoto. Op de tweede foto heeft de schrijver één helft van het gezicht genomen, en deze gespiegeld, zodat er een symmetrisch gezicht ontstaat. Op de derde heeft hij dit met de andere gezichtshelft gedaan. De drie foto’s zijn heel verschillend en vertonen allen een totaal ander beeld van Eichmann.  

Het middenstuk is erg ‘droog’. De schrijver gaat dieper in op de beweegredenen van Eichmann en haalt hier een aantal historische gebeurtenissen bij. Het boek eindigt met het bezoek van de schrijver aan de concentratiekampen Auschwitz en Birkenau. Dit vond ik erg indrukwekkend om te lezen. 

Een goed punt van dit boek is dat het soms best wel controversieel is. De schrijver uit bepaalde dingen, waarmee veel mensen het niet eens zouden zijn. Erg goed vond ik zijn uiting, waarin hij eigenlijk zegt, dat er niets veranderd is in deze wereld. Er zou nog steeds een Hitler kunnen opstaan die mensen oproept om een bepaalde groeperingen uit te roeien en waarschijnlijk zouden wij , de mensen, hetzelfde doen als de Duitse volk toen deed: participeren.

Alhoewel het boek dus ‘pittig ‘ is om te lezen, vond ik het wel interessant. De schrijver beschrijft in sommige stukken op welke wijzen de nazi’s geprobeerd hebben de Joden volledig uit te roeien en wie daarbij betrokken waren. Voor dit boek had ik nog nooit van Eichmann gehoord, terwijl deze een heel belangrijke rol heeft gespeeld in Hitlers plan. Hij is verantwoordelijk geweest voor het transport van honderdduizenden Joden naar de concentratie- en vernietigingskampen.  

Bronnen

http://nl.wikipedia.org/wiki/De_zaak_40/61

http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/harry-mulisch-de-zaak-4061-een-reportage-1962